В данной статье рассматривается практическая значимость и формирование стопы арабского аруза, на основе произведений, посвященных к науке аруза. Впервые приводится анализ темы стопы из произведения хорезмского ученого Махмуда Замахшари (1075-1144) "Ал-Кистас алъ-мустаким фи илм ал-аруз” (“Точные критерии в науке об арузе”), касающийся арузу, классифицированных уникальным образом. В этом произведении классифицируется 8 стоп, и эти стопы разделены на две группы. Замахшари с каждого из них образует сетевые стопы, не разделяя изменения стоп на зихаф и илла. Это возникает в результате выпадения одной буквы или жузе из структуры стоп, или же наоборот прибавления буквы или жузе в составе стоп, а также сукунирование или выпадение неогласованных и огласованных харфов из состава стоп. Каждое из этих изменений классифицируется, и явно описывается появление новых стоп и процесс ответвления 8 исходных стоп, в общей сложности на 71 стопы.
Кроме того, в статье приводится сравнительный анализ общности и различия в составе формирования стопов в работах ученых Мавераннахра, посвященных арабскому арузу, Абу Абдуллах аль-Хорезми (ум. 997), Абу Наср аль-Джаухари (940-1007), Абу Хафс Насафи (1068-1142) и Юсуф ас-Саккаки (1160-1229). В своих работах Абу Абдуллах аль-Хорезми и Абу Хафс Насафи анализируют 8 стоп, Юсуф ас-Саккаки 10 стоп, и Абу Наср аль-Джаухари 7 стоп. Однако, изменения в стопах делятся на зихаф и илла во всех этих работах. В статье приводится сравнительный анализ различия в названии тем стоп в системе аруза, различия и по составу, и самое главное, правила изменения состава стоп в работах этих ученых.
В заключении говорится, что изучение в установленном порядке исходных стоп классификацией, данной Махмудом Замахшари, и каждого из их сетевых стоп позволит точно и легко определить размер байтов в арузной системе.
Maqolada jahonda kechayotgan globallashuv jarayonlari, ta’lim- tarbiya tizimini ilm fan taraqqiyotining eng so‘nggi yutuqlari negizida modernizatsiyalash uchun yoshlar ijtimoiy faolligini oshirish jarayonida bo‘lajak o‘qituvchilarning tarbiyaviy faoliyatni amalga oshirishlari zarurligi asoslanib, tarbiyaviy faoliyat tushunchasining mazmuni, uning tarkibiy qismlari bayon etilgan.
Maqolada Respublikamizda ta’lim tizimini takomillashtirish, bu borada ta’lim oluvchilarning kompetentsiyalari, ta’limda, jumladan texnologik ta’limda kompetentli yondashuv ta’lim sifatini oshirish omili ekanligi masalalari yoritilgan.
Статья посвящена истории астрономии в нашей стране, в частности деятельности Мовароуннахрских ученых в этой области. Хотя Муса аль-Хорезми и Ахмад аль-Фергани можно назвать первыми астрономами Мовароуннахра, их деятельность в Ираке, Сирии и Египте является преобладающей. В этом контексте также важен исследование местных школ и их развития. Особое место в этом процессе занимают Термезская и Чаганиянская области, расположенные на территории современной Сурхандарьинской области. В частности, примерно через 70 лет после введения астраляба в исламский мир, его начал использовать на территории Термеза Мухаммад Хаким Термизи (ок. 820–932). Затем, в конце X века, деятельность Ахмада Устурлаби Чагани в обсерваториях Багдада была особенно примечательна, а его рукописи сохранились в Турции, Индии, Дамаске, Англии и Париже. Их изучение, несомненно, внесет достойный вклад в изучение истории ученых нашей страны и отечественной астрономии, которая еще недостаточно изучена. Термез, в целом астрономическая школа, действующая в Сурхандарьинском оазисе, достигла своего пика в виде обсерватории, построенной в Термезе за 10 лет во время правления Сеййида Абул-Касим Мадждиддин Али ибн Джафара, 1135-1146 гг. Примечательно, что в этой обсерватории работали и местные ученые, такие как Адиб Сабир Термизи. Хаджи Халифа (1609-1657) дает информацию о книге Сеййид Джамалиддин Абу Джафар Хусейн ибн Маджд Али ибн Ахмад Хусейн ат-Тирмизи «Мазак аль-ушшак фи илм аль-афак» (Вкус, который любители находят в науке о горизонтах). Кроме того, некоторая информация, предоставленная Хаджи Халифой о схемах измерения в “Хакаик аль-ирсад” (Точности измерение), означает, что упомянутые в нем наблюдения проводились в Термезе или что эти длины и измерения соответствовали стандартам Термеза. О результате проведенных исследований можно сказать, что астрономические традиции Сурхандарьинского оазиса сформировалась на уровне школы в нашей страны и в исламском мире, и дальнейшее расширение исследований важно для освещения истории интеллектуального потенциала нашей страны.
Ushbu maqolada XXI asr fan va texnika taraqqiyotining ilm fanga bo‘lgan talabning oshishiga sabab bo‘layotganligi xususida fikrlar keltirilgan. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining bilimi,mahorati , izlanuvchanligi, tashabbuskorligi rivojlanish cho‘qqisiga chiqishida kreativ ta’limning o‘ziga xos ahamiyati bor. Bundan tashqari, o‘qituvchining kreativ sifatlari, dars o‘tish ko‘nikmasi, pedagogik mahorati va darsdan tashqari faoliyatida ham o‘qituvchining ijodkorligi, shu boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha turli xil tushunchalar va mulohazalar keltirib o‘tilgan.
Ushbu maqola ma’naviy-ma’rifiy tarbiya g‘oyasining targ‘ibotchisi, jadid ma’rifatparvari Abulla Avloniyning ilm ma’rifat yo‘lida olib borgan ilmiy-ijodiy faoliyati yoritilgan.
В статье дается вводная информация о ряде новых книг, написанных Хаджой Мухаммад Порсо, который научно обосновал Накшбандия учение в своих научных трудах.
Yaqin Sharq allaqachon ilm-fan va tarixda yaxshi tanilgan tushuncha. O‘rta asrlarda va zamonaviy davrda Evropaga yaqin bo‘lgan Sharq hozirgi davr bilan taqqoslaganda bir xil mintaqani bildiradi. Shu bilan birga, o‘zgaruvchan atrof muhit, mintaqadagi va dunyodagi vaziyat, shuningdek, ilm fan rivoji mintaqa chegaralari va hatto uning belgilanishi bilan bog‘liq kelishmovchiliklarni oldindan belgilab qo‘ydi.
Mumtoz qofiya ilmi alohida mustaqil ilm sifatida poetikaning tarkibiy qismi sifatida risolalar tarkibida alohida tadqiq etilgan. Poetikaga oid risolalarning barchasida adabiy tur va janrlar, badiiy san’atlar, aruz vazni kabi ilmlar qatorida qofiya ilmi nazariyasi alohida qismlar ostida taqdim qilingan. Mumtoz adabiyotda qofiyaning bir necha jihatlariga ko‘ra turlari o‘rganilgan. Alohida ta’kidlash kerakki, qofiyaning turli jihatlariga ko‘ra bu turlarining mukammal tarzda qo‘llanishi baytlar takomilini belgilab bergan. Maqolada poetikaga oid risolalarda keltirilgan qofiyaning vazniy, raviy harfining ishtirokiga ko‘ra, qofiya harflarining ishtirokiga ko‘ra, qofiyaning tuzilishiga ko‘ra bir qancha turlarining nazariy asoslari qiyosiy tarzda o‘rganiladi.
Motivatsiya muammosi psixologiyaning asosiy muammolaridan biridir. Shaxsning motivatsiyasini hisobga olmasdan o‘rganish mumkin emas, chunki bu shaxsning xulq- atvoriga, uning hayotning barcha sohalariga bo‘lgan munosabatiga, ta’lim, kasbiy va tashkiliy faoliyat jarayonida boshqa odamlar bilan munosabatlariga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatadi. Ta’lim va kasbiy faoliyatni rag‘batlantirish alohida ahamiyatga ega.
Ushbu maqola arab tilida balog'at ilmining ahamiyati haqida so'z yuritadi. Qur'oni karim va hadisi shariflarning ma'nolarini tushunish uchun balog'at ilmini o'rganish shartdir. Agar talaba balog'at ilmini o'rganmasa mutashobih oyat va hadislarning ma'nolarini anglab yetolmaydi. Chunki ularning zohiri Alloh taoloning Zotiga loyiq bo'lmaydigan ma’noni beradi
Maqolada milliy adabiyotimiz rivojiga munosib hissa qo‘shgan Elbekning hikoyanavislik mahorati haqida mulohaza yuritilgan. Ijodkor ning “Maorif va o‘qitg‘uvchi”, “Yer yuzi” kabi jurnallarda nashr etilgan, joriy nashrlarda uchramaydigan “Qishloqqa sayohat”, “Kelgusining quy oshi”, “Kuzatishda”, “Yangi turmush izlovchi”, “Moshoqchi Erbo‘ta”, “Jadidchi Qoravoy” kabi hikoyalari tahlil etilgan. “Qishloqqa sayohat” hikoyasida xarobaga aylangan qishloq va buning sabablari, “Kelgusining quyoshi” hikoyasida tunda kitob o‘qiyotgan bola, “Kuzatishda” hikoyasida yangi jadidlar maktabida o‘qib, otasining e’tiroziga uchragan farzand, “Yangi turmush izlovchi” hikoyasida yangi, yengil hayotni sevuvchi Qahhorxo‘janing hayoti, “Moshoqchi Erbo‘ta” hikoyasida boylar qo‘lida ishi yurishmagan Erbo‘ta ning turmushi, “Jadidchi Qoravoy” hikoyasida esa bir savdogar boyning o‘g‘li Qoravoy haqidagi fikrlar tahlilga tortilib, ilmiy xulosalar chiqarilgan.
Ushbu maqolada globallashuv jarayonida talaba yoshlarning ma’naviy-axloqiy tarbiyasini takomillashtirishda Mahmud Zamaxshariyning tarbiyaga oid asarlaridan biri bo’lgan “Atvoq uz-zahab fi-l-mavoi’z va-l-xutab” ya’ni (o’git va nasihatlarning oltin munchoqlari) asari orqali tarbiyaning o’ziga xos talqini va bu talqinning xususiyatlari masalasi tahlil qilinadi. Allomaning asarlaridagi pand, nasihat, yaxshi xislatlar va hikmatli so’zlar ko’rib chiqiladi. Bundan tashqari maqolada muallifning masalaga doir shaxsiy nuqtai nazari ham keltirib o’tiladi.